A major league asshole!
De klassieke valkuil; de open microfoon. Legendarisch was de blunder die Ronald Reagan in augustus 1984 maakte toen hij in de veronderstelling verkeerde dat de radio-uitzending nog niet gestart was en en riep: ‘Landgenoten, ik ben blij dat ik u vandaag kan vertellen dat ik een wet heb ondertekend waarin Rusland vogelvrij wordt verklaard. We beginnen over vijf minuten met bombarderen.’ En dan George W. Bush in 2000 toen hij klaar was om te speechen tijdens een verkiezingscampagne en zijn running mate Dick Cheney toefluisterde: ‘Daar staat die journalist van The New York Times. A major league asshole.’ Klassiek in Nederland was de uitspraak van PvdA-er Rob Oudkerk toen een cameramicrofoon van TweeVandaag een gesprek tussen hem en voormalig burgemeester Job Cohen opving over die ‘kut-Marokkanen’. Bij het koningshuis gaat het ook wel eens mis toen Beatrix op 30 april 2013, na haar abicdatie als koningin het balkon van het Paleis op de Dam betreedde en zei: ‘Even wuiven misschien?’ En natuurlijk tijdens de tweede beëdiging van het kabinet Rutte op 5 november 2012 toen de NOS het moment miste en de gebeurtenis over moest. Beatrix: ‘Gaan we het opnieuw doen? Echt? Niet toch? Dan wordt het een toneelstukje.’
De microfoon registreert alles, ook wat beter even onder ons had kunnen blijven. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor camera’s. Klassiek zijn de vele momenten voor- en achteraf waarbij mensen zich niet bewust waren van het feit dat ze al in beeld waren. Eva Jinek is in de zomer van augustus 2014 uitgebreid bezig met haar haar en vervolgens met haar decollete (‘Je ziet mijn borsten’). De toenmalige Britse premier Gordon Brown maakte in 2010 een uitglijder toen hij na een campagnebijeenkomst niet door had dat er nog een microfoon aan zijn colbert hing toen hij in de auto stapte. Daar nam hij een slecht verlopen gesprek met een gefrustreerde kiezer nog even door met een medewerker. Hij noemde de vrouw kortzichtig (een ‘bigot’). ‘Dit was een ramp’, zegt Brown letterlijk. ‘Wiens idee was dit? Dit is belachelijk. Wat een kortzichtige vrouw.’ Tijdens de Amerikaanse presidentscampagne van 2008 vergat dominee en mensenrechtenactivist Jesse Jackson dat zijn microfoon nog open stond tijdens een vraaggesprek op FOX News. Hij haalt zwarte mensen naar beneden, fluistert hij heel verstaanbaar over het toenmalige congreslid Barack Obama. ‘Ik zou hem de ballen willen afsnijden.’
Wat zegt u wel en wat zegt u niet en hoe zegt u het? Tijdens onze mediatrainingen besteden we vanzelfsprekend aandacht aan de risico’s van openstaande microfoons en camera’s die eerder en langer draaien dan nietsvermoedende woordvoerders vermoeden. Het komt de verhoudingen met journalisten en publiek niet ten goede als u altijd zou zeggen wat u echt vindt. Zo ook de Britse kroonprins Charles die denkt dat de microfoons te ver weg staan als hij tijdens een persconferentie tegen zijn zoons mompelt: ‘Vreselijke mensen. Ik kan die man niet uitstaan (over de royalty-verslaggever van de BBC). Hij is afschuwelijk, echt waar.’